Stanley Milgram İtaat Deneyi

        Stanley Milgram 2. Dünya Savaşı sırasında gerçekleşen Nazi olaylarını,  yahudi katliamına psikolojik açıdan bir anlamak yüklemek için bir itaat deneyi gerçekleştirdi. Bu deneyi anlamanın en iyi yolu kendinizi denek olarak kabul etmenizdir.

Size, bir öğrenme deneyine katılacağınız söyleniyor. Bekleme salonunda orta yaşlı bir amca ile beklerken aranızda kısa bir diyalog yaşanıyor ve onun da deneye katılacağını ayrıca bir kalp rahatsızlığı olduğunu öğreniyorsunuz. Sonra aranızda kura çekiliyor ve siz öğretmen, diğer amca da öğrenci olarak seçiliyorsunuz. Öğrenci elektrikli bir sandalyeye bağlanır ve bir paravanın arkasına geçer, yani öğrenciyi görmeniz mümkün değildir. Amacınız size verilen kelime çiftlerini öğrenciye öğretmek. Öğrenci yanlış yanıt verdiği zaman da 15 Volt gibi düşük bir şoktan başlayarak elektrik şoku uygulamak. Her yanlış cevapta şoku bir derece artırıyorsunuz.

Başta her şey normal giden deneyde öğrenci yorulmaya ve yanlış cevaplar vermeye başlar siz de 15 volttan başlayarak şok vermeye geçersiniz. Daha sonra yanlış cevaplar ve şokun düzeyi artar. Paravanın arkasından öğrencinin bağırışları duyulur ve kalp hastalığı olduğunu söyleyerek rahatsızlandığını söyler. Ardından bilim adamı size deneye devam etmenizi söyler ve siz de devam ediyorsunuz.

İşler bu noktadan sonra kopuyor. İnsanların %65'i bu deneyde öğrenciye 220 volt şoku uyguladılar! Deneklerin yine %15'i de 450 Volt düzeyinde bir şok uyguladılar ve bu panelin altında da "öldürücü şok" diye yazmaktadır.

Deney bu şekilde ilerledi ancak işin aslı şu şekilde. Öğrenciniz bilim adamının asistanı ve size öğretmen rolü çıkacağı en baştan belli. Her iki kağıtta da öğretmen yazmaktadır ve asistan kendisine öğrenci çıktığını söyler.

Öğrenci paravanın arkasında aslında hiçbir işkence görmemektedir. Cevaplar, çığlıklar, haykırışlar ise bir ses kaydından öğretmene dinletilmektedir. Ancak denekler bunu bilmemekte ve kişinin gerçekten acı çektiğini düşünmektedirler. Ve dediğimiz gibi insanlar bunu bile bile 450 volt gibi öldürücü bir şoku öğrencilere uyguladılar.

Milgram bu deneyinde şunu gösterdi ki: İnsanlar bir otorite tarafından itaat altındayken, bir insana kolayca acı çektirebiliyordu. Nitekim Nazi subayları savaş sonrasında "biz sadece bize verilen emirleri yaptık" şeklinde kendilerini savunmuşlardı. Milgram'ın bu deneyi itaat konusunda bir mihenk taşı olsa da, kişilere yalan söylemesi ve onlara bu psikolojik acının yaşatılması konusunda etik bir ikilem olarak hala bugün bile tartışılmaktadır.


İşte deneyi gösteren İngilizce olarak bir video.